Wstecz

Solniska

Solniska ze względu na wysoką koncentrację soli, zwłaszcza chlorku sodu stanowią ekstremalne siedlisko przyrodnicze. Funkcjonować tu mogą tylko wyspecjalizowane organizmy zwane halobiontami - odporne na wysokie stężenia chlorków, zdolne przetrwać w takich warunkach i w dodatku preferujące takie siedliska. Rośliny takie zwane są halofitami.

W okolicach Kołobrzegu słonawy czyli zbiorowiska roślin, które wymagają lub preferują wysięki słonych wód (solanek) są najcenniejszymi pod względem przyrodniczym zbiorowiskami roślinnymi występującymi wśród łąk Pradoliny Bałtyckiej.
Nie wszystkie wypływy słonych wód zostały przekształcone przez człowieka i dzięki temu niektóre ze słynnych solanek kołobrzeskich umożliwiają utrzymywanie się specyficznych gatunków flory i fauny słonolubnej.
Pierwsze doniesienia o występowaniu halofitów w Kołobrzegu pochodzą z lat 1910-1912. Preuss opisał wówczas solnisko rozciągające się po obu stronach szosy prowadzącej z Kołobrzegu do Zieleniewa. Kolejne doniesienia pochodzą z lat 1922 i 1930 z prac Dibbelta. Autor opisuje stanowisko słonorośli, położone między torami kolejowymi, placem sportowym a obecnym liceum. W latach dwudziestych XX w. stanowisko to zasypano gruzem.
Badania halofitów kołobrzeskich w rejonie pomiędzy Parsętą i Kanałem Drzewnym prowadzono w latach 1961 i 1974 (Piotrowska). Kolejne badania, tym razem na szerszą skalę wszczęto w Kołobrzegu i okolicach w latach 2001 - 2002. Badania te kontynuowane są do dnia dzisiejszego.

Babka nadmorska
Babka nadmorska

Stanowiska halofitów Kołobrzeskich mają szczególny charakter. W odróżnieniu od wszystkich stanowisk nadbałtyckich zasilanych słoną wodą morską, źródłem soli są tu słone źródła, ale ze względu na nadmorskie położenie oraz związane z nim uwarunkowania klimatyczne skład flory jest nadmorski.

Główne rejony występowania słonorośli:
W południowej i południowo - wschodniej części Kołobrzegu, w kompleksie szuwarów trzcinowych i łąk trzęślicowych, znajduje się płat słonawy w podzespole z komonicą wąskolistną (Dolina Stramniczki). Część tego cennego obszaru obejmują granice gminy Kołobrzeg (Słonawa w Budzistowie).
Także w zachodniej części miasta w obrębie szuwarów trzcinowych, pomiędzy ul. Wylotową i ul. Zachodnią w Grzybowie, znajduje się kilka płatów roślinności halofilnej (Owcze Bagno). Najbardziej interesującym przyrodniczo zbiorowiskiem jest tu halofilny półszuwar z jarnikiem solankowym, występujący tylko na jednym stanowisku.
Rośliny słonolubne mogą występować także na obszarze Solnego Bagna - zasadniczej części Ekoparku Wschodniego. Wymaga to jednak potwierdzenia.

Słonawa w okolicy Budzistowa
Błotniste solnisko w okolicy Budzistowa

W miejscach wysięków solanki występują rzadkie i chronione gatunki roślin: ostrzew rudy, ostrzew spłaszczony, mlecznik nadmorski, babka nadmorska, sit Gerarda, sitowiec nadmorski, koniczyna rozdęta, ponikło jednoprzysadkowe, babka Wintera, świbka morska, łoboda oszczepowata solniskowa, turzyca odległokłosa, starzec błotny, wełnianka wąskolistna i inne słonorośla.

Badania naukowe prowadzone w ostatnich latach przez dr Beatę Bosiacką z Uniwersytetu Szczecińskiego i dr Mieczysława Stachowiaka z Uniwersytetu Technologiczno - Przyrodniczego w Bydgoszczy wykazały nowe, nienotowane dotychczas stanowiska halofitów na W od ul.Krzywoustego na granicy gminy Kołobrzeg i miasta. Pomiary przeprowadzone na nowoodkrytych stanowiskach wykazały, że zasolenie gleby wyrażone w jednostkach przewodności elektrolitu wynosi miejscami 27-36 mS/cm podczas gdy wody Bałtyku dają wynik 12 mS/cm. Wyniki świadczą o dużej koncentracji solanki w tych miejscach.
Sól na solnisku
Sól wytrącająca się w wodzie na solnisku
Występują tu rośliny uznawane dotychczas za wymarłe na terenie Kołobrzegu: aster solny, soliród zielny, muchotrzew solniskowy a w sąsiedztwie występuje dość licznie unikalna paproć nasięźrzał pospolity. Stwierdzono także występowanie kilku unikalnych gatunków chrząszczy bytujących wyłącznie w zasolonym środowisku m.in.: Enochrus bicolor, Ochthebius marinus i Paracymus aeneus (jedyne stanowisko w Polsce) z rodziny Hydrophilidae i Hydraenidae oraz Acupalpus elegans i Dicheirotrichus gustavii z rodziny biegaczowate (Carabidae) a także kilka gatunków z rodziny różnorożkowate (Heteroceridae).
Nie wyklucza się znalezienia w tych miejscach halofitów wymierających tj. babka pierzasta i obione szypułkowa.

Istnienie nowoodkrytych, unikalnych stanowisk słonorośli jest poważnie zagrożone z powodu planowanej przez miasto inwestycji drogowej (obwodnica).

Solniska ze względu na ich silne zagrożenie z powodu zanieczyszczeń i przekształcania warunków siedliskowych są często chronione. W Unii Europejskiej na podstawie Dyrektywy Siedliskowej traktowane są jako siedlisko przyrodnicze wymagające zachowania w obszarach Natura 2000. W Polsce poza projektowanymi obszarami Natura 2000 solniska chronione są też w rezerwatach przyrody. Dodatkowo szereg halofitów podlega ochronie gatunkowej.

Aster solny
Solnisko koło Budzistowa - aster solny

Problemy z zachowaniem roślinności solniskowej pojawiły się wskutek zmian gospodarki łąkarskiej, ale najczęściej w wyniku zaniechania mało opłacalnego użytkowania (tworzenia rezerwatów z ochroną bierną). Halofity szybko zaczęły zanikać w wyniku inwazji różnych gatunków, przede wszystkim trzciny. Halofilne łąki i pastwiska obecnie należą do najbardziej zagrożonych (w odniesieniu do zespołów roślinnych i biotopów) w skali całej strefy przymorskiej. Zaniechanie użytkowania i ochrona bierna prowadzi do szybkiego wyparcia światłożądnych halofitów przez trzcinę i rzadziej inne gatunki.

Zagrożeniem jest także odwodnienie i/lub odcięcie od wypływu zasolonej wody i wynikające stąd wysłodzenie siedliska, co powoduje zanik słonorośli. Lokalnym zagrożeniem, powodującym całkowite zniszczenie siedliska, jest wywóz gruzu i śmieci (np. w Kołobrzegu na obszar przyległy do ul. B.Krzywoustego) oraz radykalna zmiana sposobu użytkowania, np. zabudowa terenu podmokłych łąk.

Przykładem destrukcyjnego oddziaływania człowieka na solniska może być historia nieistniejącego dziś rezerwatu Solnisko w Kołobrzegu. Bezpowrotnie zostały tu utracone cenne zbiorowiska roślin słonolubnych unikalne w skali kraju.

W celu ochrony cennych obszarów słonoroślowych podstawowym zadaniem powinno być przywrócenie dawnego ekstensywnego użytkowania lub wprowadzenie innych działań imitujących je np. koszenie trzcinowisk i łąk, zaniechanie ich osuszania i melioracji, oczyszczenie zagrożonych terenów z gruzu i śmieci oraz zaniechanie zabudowy.

Więcej o solniskach >>